Vrijheid van onderwijs
Al het onderwijs in ons land is waardengeladen en waardengedreven – neutraal onderwijs bestaat namelijk niet. De vrijheid van onderwijs gaat álle scholen aan en is goed voor iedereen. In essentie gaat het daarbij namelijk om de handelingsruimte die scholen hebben om vorm en inhoud te geven aan de (godsdienstige of levensbeschouwelijke) vorming van kinderen en jongeren.
Iedere school – of het nu een openbare school betreft of de vele bijzondere scholen – heeft een bepaald wereld- en mensbeeld, gegrond op uiteenlopende inspiratiebronnen. Die kijk op het leven bepaalt bijvoorbeeld wat je kindbeeld is, welke waarden je wilt overdragen en hoe je waarden als autonomie, naastenliefde, verdraagzaamheid en respect inhoud geeft.
Als onderdeel van de ‘civil society’ zijn scholen geen verlengstuk van de staat, maar hebben ze een eigen verantwoordelijkheid om waarden en normen over te dragen op de jongere generatie.
Daarbij willen we onderstrepen dat kinderen van hun ouders zijn, niet van de overheid. De (morele) opvoeding van kinderen is dus primair een taak van ouders. Zij kiezen welke ‘kleur’ onderwijs ze voor hun kind(eren) wensen. Zo kan worden gewaarborgd dat het onderwijs op school aansluit bij de opvoeding in het gezin. De ruimte daarvoor is internationaal erkend en vastgelegd in verdragen en (grond)wetten.
Daarbij is uiteraard ook van belang dat de scholen opereren binnen de grenzen van onze democratische rechtstaat en aan wet- en regelgeving op onder meer onderwijsgebied. De onderwijsinspectie ziet daarop toe.
Vanuit onze Bijbelse grondslag erkennen en respecteren onze scholen het overheidsgezag. Ze weten zich verbonden aan onze pluriforme samenleving en bereiden onze leerlingen voor om daarin – vanuit hun christelijke identiteit – voluit te participeren.
Democratie botst dus niet met religieuze waarden. De levensvisie van individuele zelfbeschikking wel – maar dat mag juist in dit land. Anders wordt het liberalisme een intolerante bubbel die andere levensvisies niet kan verdragen. Onze samenleving is immers een verscheidenheid, waarin ruimte is om van mening te verschillen.
Op reformatorische scholen leren we kinderen hoe goed het is om God te gehoorzamen, dat ons leven niet van onszelf is, maar dat ze juist gelukkig worden als ze leven zoals Hij dat wil. En hoe belangrijk het is om naastenliefde te tonen, verantwoordelijkheid te nemen voor de mensen om ons heen, respectvol en vriendelijk te blijven naar andersdenkenden. En dat in ons diverse land democratie en rechtsstaat nodig zijn. Dit alles op een manier die past bij hun leeftijd en de eigen verantwoordelijkheid die ze meer en meer zelf gaan dragen voor hun keuzes.
Burgerschapsonderwijs
De uitzending van Nieuwsuur over het burgerschapsonderwijs op orthodox-religieuze scholen laat goed zien dat we duidelijk verschil moeten maken tussen (1) levensvisies, die we in onze samenleving de ruimte geven, en (2) de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, waarvan we wensen dat daaromheen sociale cohesie in de samenleving bestaat. Hoe we levenskeuzes maken, gaat over je levensvisie. Hoe we met maatschappelijke diversiteit omgaan, dat is de democratische rechtsstaat.
Dit zorgt voor spanning in het debat over de basiswaarden, en dat bleek ook wel bij de totstandkoming van de burgerschapswet in 2021. Kamer en kabinet hebben er destijds bewust voor gekozen om die te laten bestaan: in lijn met de vrijheid van onderwijs (die uitgangspunt is van de burgerschapswet) houden alle scholen een ‘grote mate van vrijheid’ om de burgerschapsopdracht in te vullen en vanuit hun eigen inspiratiebronnen leerlingen te vormen om hun plek in onze pluriforme samenleving in te nemen. Die ruimte motiveert onze scholen om daarin hun verantwoordelijkheid te nemen: wij zien graag dat onze leerlingen zich verbinden aan en inzetten voor ons land waarin ruimte is en blijft voor verschillen en voor minderheden.
In de afgelopen vier jaar hebben we ervaren dat het goed mogelijk is om én christelijk onderwijs te geven én te voldoen aan de burgerschapswet. Inderdaad: de interpretatie van basiswaarden kan per denominatie verschillen – maar dat mag ook. Wij leren onze leerlingen altijd met twee woorden te spreken:
- We leren hun over onze opvattingen die op de Bijbel zijn gebaseerd én
- We leren hun hoe anderen in onze samenleving denken en hoe onze wet- en regelgeving zijn.
Vervolgens leren we hun hoe die twee zich tot elkaar verhouden. Dat doen we in het besef dat God ons in de Bijbel verplicht tot gehoorzaamheid aan onze overheid, als Zijn wettige vertegenwoordiger. Wij houden ons dus aan de wet en handelen daarbij in lijn met de conceptkerndoelen burgerschap: wij leren onze leerlingen te redeneren over hoe basiswaarden en Grondwettelijke vrijheden met elkaar op gespannen voet kunnen staan.
Daarbij constateren we dat wij in de afgelopen decennia consistent zijn geweest in onze waarden, normen en opvattingen, maar dat de samenleving seculariseert waardoor er verschil van mening ontstaat over bijv. ethische zaken of over de invulling van basiswaarden. Daarvan zijn we ons zeer bewust en we beschouwen het als onze opdracht om onze leerlingen daarin mee te nemen en hun te leren hoe ze daarmee te dealen hebben en dienstbaar kunnen blijven aan onze samenleving.
Juist om verbonden te blijven met onze samenleving, is het noodzakelijk om elkaar te (blijven) ontmoeten. Om onze visie op het leven en op goed onderwijs met elkaar te delen. Om elkaar beter te begrijpen en om elkaar te inspireren.
De uitzendingen van Nieuwsuur kunnen hierin een mooie rol spelen: die brengen in beeld waar verschillen zitten én geven aanleiding om ons in elkaar te verdiepen.
Wie ons beter wil leren kennen, is bij ons van harte welkom. Wij nodigen iedereen die dat wil uit om het vervolggesprek met ons aan te gaan: laten we – vanuit ieders eigen vertrekpunt – samen het goede voor onze volgende generatie blijven zoeken en daarover het gesprek blijven voeren, juist ook als verschillen groter worden. En laten we elkaar de ruimte geven om onze kinderen op te voeden.
Dat goede gesprek is niet gebaat bij oneliners of snelle oordelen, maar vraagt om wederzijdse oprechte nieuwsgierigheid en committment van beide kanten.
Door met elkaar in gesprek te gaan en te blijven, geven we het goede voorbeeld aan onze kinderen en leerlingen: zo gaan wij als burgers van dit land met elkaar om: we zijn bereid in elkaar te investeren, om het mét elkaar uit te blijven houden.
Benieuwd naar waar wij voor staan?
Zie o.a.:
Vragen of opmerkingen?
Stuur een mail naar info@vgs.nl.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met VBSO.